In het kantoor van Otto Frank hing een klok van Paauwe’s Patent. Wat was dat voor klok en wie maakten hem?
Pieter Johannes Paauwe vroeg op 20 februari 1935 een patent aan voor een volautomatisch kalenderwerk voor uurwerken. Op 17 maart 1937 werd het hem verleend met octrooi nummer 40541 klasse 83a 78.
De grondgedacht van het kalendermechaniek is dat drie concentrische cirkels, voor de weekdag, de datum en de naam van de maand, zodanig worden doorsneden door de benen van een scherpe hoek, dat deze 1/7e, 1/31e dan wel 1/12e van de omtrek van de cirkels omvatten. Binnen deze benen bevindt zich een aantal hefbomen, dat ervoor zorgt dat de ringen tijdig verzet worden en dat de juiste aantallen dagen van de maanden weergegeven worden.
Paauwe’s Volautomatische Kalenderuurwerken N.V.
Om zijn uitvinding op de markt te brengen vestigde Pieter Paauwe in 1937 Paauwe’s Volautomatische Kalenderuurwerken N.V. op de Korte Prinsengracht nr. 8 in Amsterdam. Onder het merk Paauwe’s Patent werden klokken met het kalendermechaniek en naar keuze een opwinduurwerk of een synchroonuurwerk geleverd. Het mechaniek, het grootste deel van het opwinduurwerk en de kast werden in Amsterdam vervaardigd; de echappementen werden geïmporteerd. Het lijkt erop dat ook de synchroonuurwerken uit het buitenland kwamen.
Een grote, modern opgezette publiciteitscampagne werd gericht op de vakhandel, via een reeks artikelen in het vakblad Christiaan Huygens, onder de titel “Werken en streven van Paauwe’s Patent”, die later als losse publicatie werd uitgegeven. Ook trok Paauwe het land in met presentaties, demonstratiemodellen van het kalendermechaniek en films. Op straatniveau werd de reclamekar ingezet.
Naast de voortreffelijke eigenschappen van de klokken (“Toont met nauwkeurigheid maand, datum, dag en tijd”) werd hierbij het thema van de vaderlandse trots aangeroerd met de slogan “Het Wereldmerk uit eigen Land” en het streven “de prachtige industrie, waartoe Christiaan Huygens de grondslag legde” te doen herleven.
Pieter Paauwe was een uitvinder en ondernemer, die zelf van klokken fabriceren niet veel verstand had. Daarvoor huurde hij de beste experts van zijn tijd in.
De bedrijfsleider van Paauwe’s Patent was Cees Spierdijk jr., die jarenlang één van de meest gezaghebbende figuren in de Nederlandse uurwerkbranche was. Hij schreef twee boeken over Nederlandse klokken en horloges, die tot de standaardliteratuur over dit onderwerp gerekend worden.
Verder was W.P. Hoogeveen als adviseur aan het bedrijf verbonden. Hoogeveen was de schrijver van het boek “Electrische uurwerken”, dat verplichte kost was voor de uurwerkmakersopleiding en nog altijd veel wordt geraadpleegd bij technische vragen. Hoogeveen werd geridderd vanwege zijn voorstel voor de Nederlandse eenheidstijd, die in 1937 van kracht werd. In de oorlog besloot de bezetter echter dat Nederland aangesloten zou worden op de Duitse eenheidstijd, die nog altijd geldt…
De Paauwesklokken waren een succes op de Nederlandse markt. Ook internationaal waren er veelbelovende aanzetten, maar de naderende oorlog gooide roet in het eten. Zowel de inkoop van onderdelen als de afzet van producten werd hierdoor getroffen. Desalniettemin kon de N.V. In 1939 een ruimere fabriek aan de Bloemgracht nr. 135 betrekken. In 1939 werkten daar zo’n 50 mensen.
Mooie geschiedenis van mooie techniek van Nederlands fabricaat. Mijn wijlen vader heeft precies zo’n klok gerestaureerd. Of eigenlijk alle 3 nog bekende klokken in dat grote formaat dat ook bij Otto Frank op kantoor hing. Als erfgenaam wilde ik graag die klok schenken aan t Anne Frank huis, maar wilde die alleen in t depot opnemen. Dat doet m.i. geen recht aan de geschiedenis maar ook niet aan t authentieke vakmanschap, geduld en passie voor techniek van mijn vader.